De werkelijkheid waarin wij leven is een werkelijkheid die ongewis en onzeker is. Wij kunnen niet weten wat het bestaan ons in het volgende moment zal brengen. Op dit moment kan er ergens in ons lichaam een bloedvaatje knappen om iets in beweging te zetten wat onomkeerbaar is. Morgen kunnen we iemand ontmoeten waar we tot over onze oren verliefd op worden en gaat de zekerheid van ons huwelijk, of juist ons vrijgezel zijn, op de helling. En het is gebleken dat ons overspannen economisch systeem – een grote pijler van zekerheid – zomaar kan instorten, met misschien wel grotere gevolgen dan we nu kunnen overzien.
Deze ongewisheid, deze ‘Ongrond van het bestaan’, zoals wij het in navolging van de Duitse mysticus Meister Eckhart ooit in een eerdere Tot besluit noemde, roept bij ieder van ons gevoelens van vrees en angst op. Het knaagt aan onze behoefte om controle te kunnen uitoefenen over ons leven.
Op het moment dat er iets onverwachts of nieuws in ons leven verschijnt, is er echter geen ontkomen aan, daar verschijnt de angst ten tonele. Nu zijn er spirituele stromingen in deze tijd die beweren dat het mogelijk zou moeten zijn om deze angst uit ons bestaan te elimineren. We zouden onze mind positiever moeten programmeren en ons richten op liefde en vertrouwen. In onze overtuiging echter is dit herprogrammeren niet alleen ondoenlijk, maar ook onwenselijk. Wij zien de vreeswekkendheid van het bestaan als niets anders dan realiteitbesef en ontzag voor datgene wat groter is dan wijzelf. Het is eerder een gezond teken, dan iets waar je van af zou moeten. De vrees is inherent aan het leven en het geeft aan dat je de werkelijkheid ziet en opneemt zoals die is. Hoe meer je de griezeligheid van het bestaan ervaart, hoe meer je echt aan het leven bent. En ook: hoe zekerder jij je meent te voelen, hoe dieper je in slaap bent. De slaap van de herhaling, de slaap van de schijnzekerheid, van de illusie dat jou niets kan overkomen.
Natuurlijk is er ook een vorm van angst waar jij je wel degelijk van kunt en dient te onthechten. De angst waarmee je het moment dat voor je ligt zwart kunt kleuren en je de ervaringen van het verleden kunt projecteren op de toekomst. Deze angst berust op illusie en verwachting. In plaats van dat het mis zou kunnen gaan, ga je voor je zien hoe het mis zal gaan. Het vervelende daarbij is dat je telkens weer ziet dat de verwachtingen van deze angst zichzelf als selffulfilling prophecy gaan bevestigen: als je verwacht dat het mis gaat, gaat het ook vaak mis. Het gaat erom als mens de realiteit van de vrees toe te laten, en de projecties van de angst los te laten. ‘Ja, het zou mis kunnen gaan, maar ik volg toch mijn wens om voluit te leven.’ ‘En nee, ik ga het niet zwart kleuren. Ik loop onbevangen door en laat me door het leven verrassen.’
Het is leren houden van de zenuwen van het bestaan; van het moment dat de vaste grond onder je voeten verdwijnt en het leven je van top tot teen in trilling brengt. Achteraf blijkt dat dan vaak het moment te zijn, dat er iets nieuws in je ontstond en jij zelf ook weer als nieuw werd. Als er iets is dat wij zelf beoefenen en in al ons werk proberen over te dragen, dan is het dit wel. Liever de dood dan de gladiolen! Liever zo nu en dan te sterven van de zenuwen, dan de dofheid van het vasthouden aan onze zekerheden en het bezweren van onze angsten.
