In ons werk met mensen en organisaties blijkt steeds weer, hoeveel macht en betekenis wordt toegekend aan het verleden. Hoe vaak horen wij niet over gebeurtenissen uit het verre verleden, waar mensen zich nog steeds door geconditioneerd voelen? Dat betreffen, wonderlijk genoeg, bijna nooit positieve ervaringen, momenten van vreugde en vervulling.
Natuurlijk zijn die momenten er wel, maar als het gaat over wie wij geworden zijn, refereren wij ons over het algemeen eerder aan de pijnlijke gebeurtenissen uit onze biografie. De algemeen menselijke gedachte daarbij is, dat, omdat wij ons toen gekwetst hebben gevoeld door een bepaald voorval of een persoon, wij ons vandaag gedragen op een manier die daar mee samenhangt. Als iemand bijvoorbeeld vroeger regelmatig door zijn vader is gekleineerd, verbergt hij vandaag de dag zijn kwetsbare kanten. Of als het indertijd in de organisatie waar je werkte, niet veilig was, houd je vandaag nog steeds liever je mond, ook op momenten dat je iets te zeggen hebt.
Het is zeker zo, dat je je verleden dient te kennen en dat je respect dient op te brengen, voor hoe het leven je bij tijd en wijle diep heeft geraakt. En je blijft als mens voortdurend bezig die pijnlijke gebeurtenissen uit je bestaan een plek te geven. (In ons werk met mensen en organisaties gaan we dat ook niet uit de weg, deze toon van rouw, die zo hoort bij het leven, en die ook zo vaak ontkend of weggedrukt wordt). Pijn, verlies en rouw zijn onderdeel van de werkelijkheid, maar de causale manier van denken, dat wij daarom geworden zijn tot wie wij zijn, is uiteindelijk een illusie. Zij ontkent en ontneemt ons het mooiste wat wij als mensen hebben, namelijk; onze vrijheid. Zij maakt ons tot reactieve wezens, die gedoemd zijn hun verleden eindeloos te herhalen. En zij gaat voorbij aan ons vermogen om iedere dag weer, een eigen uniek antwoord te geven, op dat wat ons overkomt.
Het doet denken aan twee uiterst indringende beelden. Het eerste is een journaalbeeld uit de jaren zeventig, van een Japanse soldaat die op een klein, onbewoond eilandje in de Stille Zuidzee, vijftien jaar na afloop van de oorlog, nog steeds zijn eilandje aan het verdedigen is. Dit in de starre overtuiging, dat de oorlog nog steeds in volle gang is. Het tweede beeld is uit het oude Griekenland, uit de tijd dat er voortdurend strijd was tussen de verschillende deelstaatjes. Om zo effectief mogelijk te overleven, was het in diverse boerengemeenschappen de gewoonte, om in dat soort tijden één boer de macht te geven. Dat werkte het beste, omdat er dan, onder die druk, niet te veel overlegd hoefde te worden. Het vervelende was echter, dat de meeste van die mannen, nadat de strijd gestreden was, de macht niet meer terug wilden geven. Het Griekse woord voor zo’n man was tiran!
Hoe vaak zijn wij niet als die Japanse soldaat of als die Griekse boer, ons verdedigend in een oorlog, die al lang gestreden is? Hoe dikwijls maken wij niet van onze vrienden van vandaag, onze vijanden van gisteren? Het verleden is voorbij. En geen enkel verleden rechtvaardigt het, om vandaag aan onze macht te blijven vasthouden. In zo’n geval kunnen we de tiran of soldaat in ons, het beste toespreken: ‘Met respect en met dank voor wat je voor ons gedaan hebt, maar gisteren is gisteren en nu is nu. Nu is het vrede. En nu liggen alle wegen open en zijn wij vrij om eigen keuzes te maken. Vrij om onze meest dierbare en kwetsbare gevoelens en verlangens te volgen’. Laten wij daarbij de mensen die zich niet laten bepalen door hun persoonlijk lot, tot lichtend voorbeeld nemen. De mensen om ons heen en uit onze geschiedenis, die de blues van het leven hebben leren spelen. Iemand zoals Nelson Mandela, die zijn halve leven in de gevangenis heeft doorgebracht en daar niet wrokkig over was, maar daar juist, zoals hij zelf zegt, innerlijk vrijer en lichter werd. Graag helpen wij mensen om zich te laten inspireren door de vrijheid van het nu, om dóór het lot van gisteren heen, vandaag muziek te maken, de hoogst persoonlijke eigen muziek.
