Een van ons zat met zijn vierjarig kind in de auto. De kleine stelde allerlei vragen: ‘Papa, heeft God ook de weg gemaakt?’ ‘Nee’, antwoordde de vader, ‘maar wel de zee en de lucht.’ ‘En de hekken dan?’ ‘Nee, die hebben de mensen gemaakt.’
Daarna volgde de auto, de borden langs de weg, de huizen, etc. Op alles luidde het antwoord dat de mensen dat gemaakt hadden. Waarop de vierjarige uiteindelijk verzuchtte: ‘Wat heeft God dan weinig gedaan.’ De vader was er ook even stil van. Wat zijn we toch veel bezig om alles te maken en wat laten we weinig ontstaan.
In de kern van vele wijsheidstradities worden er twee wegen van creatie onderscheiden; iets uit iets en iets uit niets. De eerste vindt vrijwel altijd plaats in de wereld van causaliteit: het een komt voort uit het ander. Het heden en de toekomst zijn een logisch vervolg van het verleden. Het is de weg, zoals de Tau-te tjing dat zegt, ‘der honderdduizend dingen’. Van de tweede weg, iets uit niets, zegt de Tau-te tjing: ‘Naamloos is het de aanvang van hemel en aarde’. Hier ontstaat het nieuwe niet uit een logische voortzetting van een voorafgaande vorm, maar uit de wereld die nog voor de vormen ligt. Het betekent een scheppingskracht van een orde die voorbij gaat aan de menselijke redenering. Er zijn bijna geen woorden voor wat wordt ervaren, en er is niet een heel duidelijk begin aan te wijzen van datgene wat ontstaat. Het moment dat je verliefd wordt is er een goed bijvoorbeeld van. Je kunt een aantal eigenschappen en uiterlijkheden van de ander noemen, maar de vonk die alles liet ontstaan, is niet in woorden te vatten en opent een nieuwe werkelijkheid.
In veel sprookjes komt de hoofdpersoon op een geheel nieuw spoor omdat hij iets doet vanuit mededogen en liefde in het moment, en niet vanuit logische redenatie of een goed plan. Zo deelt in het sprookje van de Gouden Gans de jongste, ‘domweg’, zijn eten met een oud mannetje, waar zijn oudere broers beredeneerden dat zij daardoor te weinig over zouden hebben. Dit oude mannetje schenkt de domoor de Gouden Gans, die hem in een geweldig avontuur zal leiden. De handelingen die we verrichten zonder met de toekomst bezig te zijn en ons ontvallen vanuit de impuls van het hart, creëren een werkelijkheid die verder gaat dan wat we kunnen bedenken. Deze weg van creatie vraagt een ontvankelijke houding van vertrouwen en het vraagt moed. De moed om iets een tijdje niet te weten en met een probleem te leven, in plaats van een oplossing te kiezen. Als je op die wijze in vertrouwen leeft, hoef je niet meer alles zelf te bedenken en onder controle te houden. Dat geeft ontspanning en innerlijke vrede. Je laat je bewegen door het leven in plaats van telkens jezelf in beweging te zetten. Dan kom je in het gebied terecht waarvan je diep van binnen weet dat je er moet zijn, maar wat je nooit zelf zou bedenken. Dat is de creatie van iets uit niets. Dat onbenoembare deel van jezelf doet misschien niet zoveel als het vaardige en bewuste deel. Maar het is wel belangrijk. Het brengt je daar waar je niet krijgt wat je hebben wilt, maar ontvangt wat je nodig hebt.
