Wij hebben het unieke vermogen om een eigen werkelijkheid te scheppen. Dit in uiterst concrete zin, dat we met allerlei materialen tastbare dingen kunnen maken. Maar ook in psychologische zin: we zijn in staat beelden te maken over het bestaan, die vervolgens tot realiteit worden.
Het wordt zo prachtig en licht als we denken, of zo lelijk en duister. Ons scheppend vermogen is zo krachtig, dat we zelfs in staat zijn om de werkelijkheid om ons heen volkomen tegengesteld te zien aan wat hij feitelijk is. We kunnen van een hemel een hel maken.
Dit gegeven wordt mooi geïllustreerd door het Joodse verhaaltje over twee mannen, die helemaal achteraan de stoet lopen ten tijde van de uittocht uit Egypte. Net als iedereen waren zij als slaven te werk gesteld geweest aan de oevers van de Nijl, waar ze ploeterend in de modder, eindeloos tichelstenen moesten fabriceren. Nu lopen ze door het wonder van de opengespleten Rode zee en bewegen ze zich, met links en rechts een muur van water, wederom over een modderige ondergrond. Nog geen vijf minuten zijn ze onderweg of ze beginnen te klagen: ‘Lopen we wéér door die modder.’ ‘We hadden net zo goed in Egypte kunnen blijven!’ En zo gaat het door: ‘Wat is die Mozes er voor eentje dat hij ons hierheen leidt?’ En: ‘Die lui daar verderop, waar de weg omhoog loopt, waarom zingen ze in hemelsnaam van die dankliederen?’
Omgeven door hulp, levend in een zee van wonderen, kunnen we ons blindstaren op onze eigen beperkte werkelijkheid. We kunnen klagen waar dankbaarheid ons zou sieren, of ons geïsoleerd en in de steek gelaten voelen terwijl onze omgeving met open armen staat te wachten. We kunnen ons fixeren op dat spoortje van afwijzing in de stem van de ander, terwijl zijn intenties liefdevol zijn. Voor we het beseffen zitten we in een bekende groef en creëren we een voorspelbare en benauwde werkelijkheid. Al geeft het uitzichtloze klagen tijdelijk houvast, er openen zich dan geen nieuwe wegen in je bestaan.
Als je je er echter voor openstelt, kun je het wonder overal zien. Laat je jouw beperkende beelden en overtuigingen over het bestaan los, dan kun je zien hoe je gedragen wordt daar waar je dacht het alleen te moeten doen. Dan opent zich, voorbij het oordelend denken, een grotere wereld die toegang geeft tot onverwachte hulp en vreugde.
Nieuwe wegen kunnen zich openen in dat wat van binnenuit komt of van buitenaf. Van binnenuit in je dromen, ‘de engelen’ die je krijgt in de nacht, of in de spontane inzichten en ideeën die je intuïtief binnenvallen. Van buitenaf in de betekenis die gegeven kan worden aan dat wat je toevalt: van de spontane ontmoetingen, tot aan de gelukjes en ongelukjes.
Terugkijkend op je bestaan kun je zo zien dat zelfs het meest ongewenste, hulp is geweest. Tegenslag als hulp om je sterker te maken, verdriet om je mededogen te wekken en mislukkingen om je te helpen nederig te zijn. Als je dit voor jezelf kunt beamen en ziet dat er altijd hulp en behoeding aanwezig was, zul je meer vanuit vertrouwen kunnen leven. Je zicht wordt opener en weidser. Gelukkig gingen de twee mannen in het verhaal niet zo op in hun geklaag, dat ze het zingen van de dankliederen niet meer hoorden. Bij de waarneming van een andere wereld kan een nieuwe weg beginnen.
