Eigenwaarde is een interessant fenomeen. Het valt niet te ontkennen dat de eerste jaren van je leven daarin vormend zijn. Als je met de paplepel ingegoten krijgt dat je de moeite waard bent, en liefde je omringt, dan is het een stuk makkelijker om jezelf als waardevol te zien. En dat daarentegen een laag zelfbeeld het resultaat is van een gebrek aan waardering en liefde, is ook niet verwonderlijk. Maar hoe kan het dan toch dat zoveel mensen die liefdevolle ouders hebben, die ook trots op hun kinderen zijn, toch weinig zelfvertrouwen hebben?
‘Geslaagd zijn’ als graadmeter
Hier doet de tijdgeest zijn intrede. Je doet er pas echt toe als je succesvol bent. Waar vroeger ‘deugdzaamheid’ hoog in het vaandel stond, is de laatste decennia ‘geslaagd zijn’ de graadmeter. En zoals je in vroeger tijden nooit deugdzaam genoeg kon zijn en je al je levenslust diende te beteugelen, kun je in het huidige tijdsgewricht nooit goed genoeg zijn. Je kunt er altijd nog een schepje bovenop doen. Opdat je een ‘geslaagd iemand’ wordt. Onderliggend aan dit streven ligt de gedachte dat succesvol zijn een keuze is. Jij bepaalt of je slank, mooi en succesvol bent. Geen wonder dat wanneer het niet allemaal vanzelf gaat, en dat gaat het uiteraard nooit, gedachten als “ik voldoe niet, ik ben niet goed genoeg” en “ik kan het niet” heel normaal worden. Als gevolg van deze hoge eisen blijken angst en depressie de meest voorkomende stemmingsstoornissen van deze tijd te zijn.
Tendens onder jongeren
In ons werk met mensen, en zeker ook jonge mensen, herken ik deze tendens helaas sterk. Dit soort gedachten hebben mijzelf ook vaak bepaald. Ik weet inmiddels, en onderzoek ondersteunt mij daarin, dat het boeken van successen slechts ten dele en maar tijdelijk helpt. Ook al is het goed voor je zelfvertrouwen wanneer iets je lukt, de volgende opgave ligt alweer voor je klaar. En daarbij vergeleken stelde het vorige resultaat misschien toch niet zoveel voor.
Hoe ontwikkel je eigenwaarde?
Hoe is het dan mogelijk eigenwaarde te ontwikkelen voorbij de cultuur van de tijd waarin we leven, zelfs voorbij opvoeding? Het belangrijkst is dat je jezelf toestaat onvolmaakt te zijn. Niet langer geloven dat je aan allerlei eisen moet voldoen om gewaardeerd te worden. Dat je ook kunt houden van je onhandigheid, je onzekerheid, je x-benen. Dat je jezelf geen loser vindt omdat je die leidinggevende positie niet hebt gekregen. Dat je fouten maakt. Dat je op veel vlakken minder talentvol bent dan anderen.
Kwetsbaarheid tonen
Maar behalve onvolmaakt mogen zijn en dat durven tonen, vraagt een gevoel van eigenwaarde om kwetsbaarheid. Kwetsbaar zijn is niet alleen een kwestie van toegeven dat je niet perfect bent, maar vooral ook risico’s durven nemen. Op je werk een klus doen waarvan je niet zeker weet of je die tot een goed einde kan brengen. Of je hoofd boven het maaiveld steken door je talent in te zetten. Of als eerste je liefde aan een ander verklaren. Of een spannend gesprek aangaan. Iets inzetten zonder de uitkomst te weten. Met risico van teleurstelling, falen en afwijzing. Maar vooral ook met de kans op creatie, vervulling en liefde.
Onvolmaakt en kwetsbaar zijn maakt je tot een mens dat andere mensen vertrouwt en ze dichtbij laat komen. Mensen herkennen zich in jou en ervaren je oprechtheid. Er ontstaat verbondenheid. En laat verbinding nou net de allerbelangrijkste voorwaarde zijn voor het ervaren van zingeving. Dat jij en jouw bijdrage aan de wereld ertoe doen. Oftewel een gevoel van eigenwaarde.
Hou jij van je capaciteiten, ik van je gebreken.
Jij van je trots, en ik hoe van die zacht kan breken
Jij van je moed. Ik van je zwakte nu en dan.
(uit Herman de Coninck-Vijfjarenplan)
(beeld: Gaston Chaissac)
