Er is een legende afkomstig uit Armenië, die vertelt hoe de eerste mens Adam voelt dat hij gaat sterven en aan zijn jongste zoon Seth vraagt om een twijg te planten op zijn graf. Het moet een twijg zijn van één van de mooiste bomen uit de hof van Eden. Deze boom wordt bewaakt door een wachter met een wentelend zwaard die geen enkele verstoring zal tolereren.
Het lukt de zoon om achter de wachter langs bij de boom te komen. Daar neemt hij zijn mes in zijn hand, legt het tegen de twijg aan en vervolgens, wetende dat hij zal moeten handelen zonder de orde der dingen te verstoren, wacht hij. Hij wacht, zo zegt de legende, ‘totdat zijn hart zijn hand beweegt’.
Wat ons betreft is spiritualiteit en persoonlijke ontwikkeling onlosmakelijk verbonden met handelen. De inzichten die je opdoet bij zelfonderzoek, de onthechting die plaatsvindt door meditatie of gebed, worden door de handeling vervolmaakt. De handeling toont in hoeverre je je persoonlijkheid een uitvoerder kan laten zijn voor de roerselen en wensen van je ziel en hoe je je voornemens om kunt zetten in daden.
Zo kun je ontdekken dat je van mensen houdt en dat je een verlangen naar verbinding hebt, maar dat wordt pas werkelijkheid als je echt een relatie aangaat of als je dat verlangen omzet in respect en geduld op je werk in het contact met je collega’s die een andere kant op willen dan jij. Dan wordt je intentie op de proef gesteld en blijkt of je dat wat je van binnen weet ook daadwerkelijk toepast. De werkelijkheid is weerbarstig en handelen vraagt inspanning en risico. Want hoe weet je of je het juiste doet?
Veel godsdiensten (en organisaties overigens ook) proberen de spanning die dat oplevert te ondervangen door regels op te stellen over wat goed is. Gedragsregels over morele vraagstukken als hoe vaak je moet bidden, wat je aan anderen dient te geven, wat je wel en niet mag eten en wanneer. Dit komt veelal voort uit de wens tot goed doen, maar iedereen weet dat het volgen van vaste regels hooguit leidt tot een ‘correct’ leven waarin je ogenschijnlijk geen fouten maakt. En dat het blind volgen van regels niet zelden leidt tot excessen van allerlei gevoelens en dri en die zich in het geheim ontwikkelen en schade kunnen aanrichten. Het leven is veel gecompliceerder en vraagt oneindig meer creativiteit en afstemming van ons dan het volgen van vooraf gestelde regels. Iedere situatie vraagt van ons een daarbij passend antwoord.
Het is wat de boeddhisten ‘vaardig handelen’ noemen en wat in de Bhagavad Gita voorkomt als ‘belangeloos handelen’: in het moment doen wat oprijst vanuit je ware aard, doen wat passend is. Daar zijn geen regels voor, het is niet vooraf te bepalen, maar je kunt je er wel op richten.
Dat kan je doen door jezelf drie vragen te stellen, om te beginnen: is mijn geest kalm? Een kalme geest, waarbij je meester bent over je gedachtes, maakt dat je niet handelt vanuit vooringenomen ideeën of koortsachtig gepieker over goed en kwaad, maar vanuit datgene wat oprijst vanuit de stilte. Dan de vraag op het fysieke gebied: is mijn lichaam ontspannen? Het is een bekend gegeven vanuit de martial arts (de edele vechtkunsten) dat slechts een ontspannen lichaam in staat is om adequaat en gepast te reageren op de situatie die zich voordoet.
Tot slot de vraag of je hart open is? Concreet betekent dit dat je je afstemt op de situatie, dat je luistert naar een ander, en je laat raken door wat er op je afkomt en wat er om je heen gebeurt.
Wij kunnen ons voorstellen dat deze vragen ook door de jongste zoon heen hadden kunnen gaan toen hij zich concentreerde en zijn hand aan de twijg legde. Ze maken dat er een verbinding ontstaat tussen jou en je omgeving, dat je benieuwd bent en open van geest en hart. Van daaruit kom je vanzelf tot vaardig handelen en zul je een passend antwoord geven op wat de situatie van je vraagt. Het hart beweegt je hand.
