Je kent het wel, dat terugkerende gevoel dat je iets vergeet of gaat vergeten, iets wat op jouw lijstje staat. Het is dat jachtige gevoel dat maar niet wil verdwijnen, zelfs als je denkt alles gedaan te hebben. Zou het zo kunnen zijn dat je uiteindelijk niet iets vergeet, maar dat je juist het niets vergeet? Het niets waarin je tot rust kunt komen en je jezelf kunt vinden achter alles wat je doet.
Dit artikel gaat over het belang van een zogeheten leegplanning, waarbij vaste momenten van ‘niets doen’ in onze agenda staan. Het gaat in op hoe we als mensen burn-out raken door een collectief gebrek aan rust en ritme en hoe de tijd waarin we leven ons in toenemende mate oplegt voortdurend ‘aan’ te staan.
Ritmeverstoring als hét kenmerk van deze tijd
In een natuurlijk systeem wisselen expansie, contractie en rust elkaar af. Dat zie je in zoiets als de ademhaling, maar ook in de seizoenen. In de ademhaling: het inademen, het uitademen en de rust. In de seizoenen: groei in de lente en de vroege zomer, afbraak in de late zomer en de herfst, en rust in de winter. Ook in de dag zie je zo’n zelfde ritme: in de ochtend en de vroege middag is er tijd om te werken, in de late middag en avond wordt de dag verwerkt en in de nacht wordt er gerust. Elke periode heeft zo zijn eigen functie, waarde en betekenis. Afbraak is nodig om ruimte te maken voor nieuwe groei, zoals rust nodig is om die nieuwe groei voor te bereiden.
De geest van de tijd echter houdt ons voor dat het toch mogelijk moet zijn eindeloos te expanderen. Zij probeert ons wijs te maken dat perioden van contractie en rust niet nodig zijn, en een systeem 24 uur per dag, 7 dagen in de week, door kan produceren. Het gevolg is dat wij in een ongekend rap tempo onze natuurlijke energiebronnen aan het opbranden zijn, en een burn-out van onze planeet steeds dichterbij komt. Ook op individueel niveau is het zo dat er elk jaar meer mensen opbranden en met een burn-out thuis komen te zitten.
Ritmeverstoring in het dagelijks leven en werk
In het dagelijks bestaan begint deze ritmeverstoring vaak ongemerkt; geleidelijk aan verleg je je grenzen en begin je steeds iets langer door te werken. Het begint met het overslaan van pauzes, dan volgen de avonden die je steeds vaker gebruikt om je restant aan mails af te handelen, en uiteindelijk worden de zaterdagochtenden en zondagmiddagen geofferd. Het is een glijdende schaal, waarin de natuurlijke orde van je bestaan steeds meer vervaagt. Je kunt het merken aan de kleine dingetjes die blijven liggen, die meer en meer aan je gaan vreten. Je merkt het in de kwaliteit van je nachtrust, in een groeiend gevoel van tekortschieten naar je partner, gezin, vrienden, familie. De kwaaltjes die maar niet weggaan. Boven alles merk je het aan een toenemend gevoel van zinloosheid en gebrek aan inspiratie en plezier: Waar doe ik het eigenlijk allemaal voor?
Leegplanning
Een uitermate effectief middel om te voorkomen dat je natuurlijke ritme verloren gaat en je je vrij blijft maken van de externe druk, is het maken van wat wij een leegplanning noemen. Eens per jaar, vanaf het moment dat je agenda nog niet is ingevuld, plan je de heilige momenten waarop je niets doet alvast in. Je laat het niet van het toeval afhangen, maar stelt het zeker, jouw momenten van leegte. Je kunt daarbij denken aan eens in het werkend leven een sabbatical, een jaar waarin niet gewerkt wordt. Of eens in de zeven jaar een lege periode van drie maanden. Eens in het jaar een aantal weken. Geen vakantieweken, maar weken die gaan over tijd doorbrengen zonder doel of programma. Eens in het kwartaal, een paar dagen. En eens in de week, een dag, een zondag (niet een zondag vol gepland met sociale verplichtingen of klussen aan huis, maar een oningevulde dag).
En als laatste één of meerdere momenten per dag waarin niet iets gedaan hoeft te worden, maar waarin gemediteerd kan worden, in het vuur gestaard, een wandeling gemaakt, een boek gelezen of zomaar een praatje met iemand wordt gemaakt.
Dit soort momenten brengen je in de niet-lineaire tijd, waarin minuten eeuwig kunnen duren. Zielen-tijd. Tijd die ook geschapen kan worden door je te verbinden aan een studie-, bezinnings- of meditatiegroep, waarin je onder begeleiding steeds weer opnieuw naar de kern van je bestaan wordt geleid.
Dit artikel is een excerpt van hoofdstuk 8 ‘Rust en ritme’ van het boek Het licht en de korenmaat, Hans Wopereis
